P rodukt Krajowy Brutto – czyli PKB – to wskaźnik gospodarczy, który daje możliwość oceny, w jakim kierunku zmierza gospodarka. PKB jest definiowany dla konkretnego obszaru geograficznego. Zwykle jest to konkretne państwo, ale może być to region lub grupa państw. PKB definiuje się też dla określonego przedziału czasowego, zwykle roku lub kwartału. Produkt Krajowy Brutto jest zmienną, która jest tzw. strumieniem, w odróżnieniu od  zmiennych, które są liczone dla danego punktu w czasie. Analiza jego wielkości i zmian w czasie pozwala określić, czy gospodarka danego kraju rozwija się, czy kurczy. Dzięki niemu można również porównywać ze sobą gospodarki różnych krajów lub regionów oraz prowadzić prognozy gospodarcze.

Trzy metody obliczania PKB

Istnieją trzy równoważne sposoby mierzenia aktywności gospodarczej, co powoduje, że można sformułować trzy definicje PKB. Produkcyjna – wtedy PKB definiuje się jako wartość rynkową wszystkich finalnych dóbr i usług produkowanych w kraju w danym okresie. Pod pojęciem wartości rynkowej kryje się cena, po jakiej dane dobro, usługa są sprzedawane na rynku. Z kolei dobra finalne to te, które trafiają do odbiorcy końcowego, np. pieczywo, sukienka, piłka. Takie rzeczy, które nie są dalej przetwarzane. W odróżnieniu od dóbr pośrednich, czyli tych, które wykorzystuje się w dalszej produkcji, np. mąka do pieczenia rogalików albo obudowa do montażu najnowszego modelu smartfona. Odejmując od przychodu ze sprzedaży zakładu produkcyjnego koszty dóbr pośrednich, otrzymujemy tzw. wartość dodaną. PKB wylicza się, sumując wartości dodane oraz podatki nałożone na produkcję. Przedsiębiorstwa tworzą wartość dodaną, przetwarzając surowce i półprodukty na gotowe dobra, które są w stanie sprzedać na rynku. Wydatkowa – w tym ujęciu PKB to suma wydatków na dobra finalne. W danym okresie gospodarstwa domowe przeznaczają je na konsumpcję, przedsiębiorstwa na inwestycje, rząd na zakup towarów i usług oraz eksport netto (różnica pomiędzy eksportem a importem). Dochodowa – w tym przypadku PKB stanowi sumę dochodów właścicieli czynników produkcji, uzyskanych dzięki aktywności ekonomicznej państwa na danym obszarze geograficznym w danym okresie (z pracy obywateli, zysków przedsiębiorstw i dochodów państwa).

Zasady ogólne

Należy pamiętać, że wydatek jednego podmiotu jest dochodem innego podmiotu. Niezależnie jednak od sposobu wyliczania PKB musimy wziąć pod uwagę następujące zależności. Po pierwsze, aby produkcja została wliczona do PKB, transakcja pomiędzy sprzedawcą a nabywcą musi być zarejestrowana. Nie jest wliczane do PKB np. to, co gospodarstwa rolne przeznaczają na konsumpcję własną, ani rzeczy produkowane dla siebie (np. krawcowa szyje ubrania dla swojej rodziny). Nie jest wliczana do PKB tzw. szara strefa, czyli usługi świadczone bez faktur. Po drugie, wskaźnik PKB można przedstawić dwojako, czyli w ujęciu nominalnym i realnym. PKB nominalny to produkt krajowy brutto wyrażony w bieżących cenach rynkowych. Z kolei PKB realny wyraża się za pomocą realnej wartości pieniądza, zatem wzrost cen powoduje zwiększanie nominalnego PKB. Po trzecie, do PKB wlicza się dobra wytworzone w danym państwie, czyli również te towary i usługi, które wyprodukowały przedsiębiorstwa zagraniczne. Jednak nie będą wliczały się te dobra, które polskie przedsiębiorstwa wytworzyły za granicą. Uwzględnienie tej produkcji umożliwia wskaźnik PKN, czyli Produkt Krajowy Netto. Należy zatem mieć na uwadze, że właściwy pomiar PKB jest niedoskonały. Znaczna część działalności nie zostaje w nim uwzględniona. Jednak systematyczny pomiar, np. dokonywany rok do roku, umożliwia porównanie rozwoju gospodarczego danego państwa. Inną metodą jest szacowanie wskaźnika PKB per capita.

PKB per capita – co to jest?

Ważnym aspektem jest ocena dobrobytu społeczeństwa danego kraju. Aby móc go prawidłowo określić, stosuje się wskaźnik ekonomiczny zwany PKB per capita (łac. na głowę), który mierzy relację pomiędzy poziomem dochodów danego kraju i każdego z jego mieszkańców. W ten sposób możemy dowiedzieć się, jaki jest poziom zamożności obywateli danego kraju. Nasze rozważania o wzroście gospodarczym podsumujmy słowami Stanisława Grabskiego, wybitnego polskiego ekonomisty, który słusznie zauważył, że dla  kraju ważne są nie tylko dobrobyt ekonomiczny, ale i sprawiedliwość społeczna: „…nie będzie Polska silną, wolną i szczęśliwą, gdy nie oprze się na fundamencie powszechnego dobrobytu, postępu gospodarczego i cywilizacyjnego najszerszych warstw ludowych i sprawiedliwości społecznej z ducha religii Chrystusowej płynącej”.